Marso ang buwan ng kamalayan sa rabies sa Pilipinas, isang panahon upang paigtingin ang kaalaman ng bawat isa tungkol sa isang nakamamatay na sakit na maaaring maiwasan—ang rabies. Ang sakit na ito, na karaniwang naihahatid sa mga tao sa pamamagitan ng kagat ng mga nahawaang hayop tulad ng aso, pusa, paniki, at raccoon, ay direktang umaatake sa central nervous system. Kapag hindi ito naagapan ng wastong atensyong medikal, maaari itong magdulot ng agarang kamatayan.
Mahalagang malaman na ang rabies ay maaaring maiwasan sa pamamagitan ng maagap na pag-administer ng Post Exposure Prophylaxis (PEP). Kapag ang isang tao ay nagpakita na ng sintomas ng sakit na ito, ang tanging hantungan ay kamatayan. Ngunit, bago pa man umabot sa ganitong punto, may mga hakbang na maaaring gawin upang maiwasan ang sakuna.
Ayon sa World Health Organization (WHO) noong 2017, apatnapung porsyento (40%) ng mga pasyenteng nakagat ng hayop ay mga bata na wala pang labinlimang taong gulang. Ang mga aso ang pinakakaraniwang sanhi ng rabies sa mga tao, na nag-aambag ng hanggang 99% ng lahat ng transmisyon.
Mga Yugto ng Sakit na Rabies
Exposure: Kadalasan, ang rabies ay naihahatid sa pamamagitan ng kagat o gasgas mula sa isang nahawaang hayop, na kadalasan ay aso.
Incubation: Sa yugtong ito, ang virus ng rabies ay nagrereplika sa kalamnan kung saan nangyari ang kagat. Ang panahong ito bago lumitaw ang mga sintomas ay maaaring mag-iba mula 20-90 araw, ngunit maaari ring umabot mula 2 linggo hanggang 6 na taon.
Prodrome: Sa yugtong ito, ang virus ay nagrereplika sa dorsal root ganglion at naglalakbay kasama ng central nervous system (CNS). Dito mararanasan ng pasyente ang mga hindi tiyak na sintomas tulad ng pagkapagod, lagnat, o kahit sakit o pangangati sa pinagkagatan.
Acute Neurologic Phase: Ito ang yugto kung kailan ang virus ay umaatake sa utak. Maaari itong magpakita sa dalawang paraan: ang furious o encephalitic rabies, na mas karaniwan, o ang paralytic o dumb rabies. Ang mga sintomas na tulad ng hydrophobia (takot sa tubig) at aerophobia (takot sa hangin) ay mga palatandaan ng sakit na ito.
Coma at Kamatayan: Ang huling kahinatnan ng rabies ay kamatayan pagkatapos ng neurologic phase, na karaniwang nangyayari 4 hanggang 10 araw mula sa pagsisimula ng mga sintomas.
Narito ang isang maikling dokumentaryo mula sa Animal Planet tungkol sa nakapipinsalang epekto ng rabies sa mga tao. Kasama sa clip ang isang eksena mula sa isang video noong dekada 1950 na nagpapakita ng malinaw na mga larawan ng isang lalaking nahawaan ng rabies.
Paano Maiiwasan ang Rabies?
Agarang Paglilinis ng Sugat: Kung nakagat o nagasgasan ng hayop, hugasan ito agad ng sabon at tubig. Mahalaga rin ang paglalapat ng disinfectant.
Tetanus Vaccination: Lahat ng kagat ng hayop ay itinuturing na sugat na maaaring magdulot ng tetano; samakatuwid, dapat simulan o palakasin ang anti-tetanus prophylaxis kung kinakailangan.
Post Exposure Prophylaxis (PEP): Agad kumonsulta sa doktor para sa PEP, lalo na kung ang hayop na nakagat ay hindi kilala o kahina-hinala ang pag-uugali.
Bakuna sa Rabies: Ang bakuna laban sa rabies ay mahalaga lalo na sa mga taong may mataas na panganib na makagat ng hayop.
Edukasyon at Pagpapabakuna ng mga Alaga: Panatilihing bakunado ang mga alagang hayop laban sa rabies at ituro sa mga bata ang tamang pakikitungo sa mga hayop.
Ang kaalaman at pag-iingat ay susi sa pag-iwas sa rabies. Sa pamamagitan ng tamang impormasyon at maagap na aksyon, maaari nating protektahan ang ating sarili, ang ating mga mahal sa buhay, at ang ating mga alagang hayop mula sa panganib na dala ng sakit na ito. Sa pagtutulungan ng komunidad, maaari nating labanan at puksain ang rabies.
Comentarios